Afganistan’daki olaylar ve Afgan göçü, yaklaşık 100 yılı aşkın süredir devam eden, ülkenin dış müdahaleler ve iç karışıklıklarla kâbusa dönen acılı tarihinin sonucu. Afganistan için “100 yıldan fazladır rahat yüzü görmeyen ülke’ sözü boşuna söylenmemektedir.
Afganistan, sınırımıza 2700 km kadar mesafededir. Afganlı göçü, devam ediyor. Taliban güçlerinin Afganistan’ın büyük çoğunluğunu kontrol altına almasıyla birlikte, binlerce Afgan, ülkesini terk ederek, Pakistan ve İran üzerinden Türkiye’ye gelmeye devam ediyor. Afganlar, bir Batı ülkesine gidebilmek için Türkiye’yi mecburi bir geçiş güzergâhı olarak kullanıyorlar. Yasa dışı geçişler, genellikle dağlık bölgelerdeki gümrük kapılarının ve sınır köylerinin çevrelerinde yoğunlaşmaktadır.
Afganlılar, Afganlı kaçakçılar tarafından önce Pakistan'a getiriliyor. Oradan diğer kaçakçı şebekeler tarafından İran’a getiriliyorlar. Burada devreye giren İranlı kaçakçılar tarafından Türkiye'ye getiriyorlar. Afganistan'ın kaçakçısı Pakistan'ın kaçakçısına bırakıyor, Pakistan'ın kaçakçısı İran'ın kaçakçısına bırakıyor, İran'ın kaçakçısı da Türkiye'nin kaçakçısına bırakıyor. İsfahan, Tahran, Urmiye, Tebriz, Hoy güzergahıyla Doğubeyazıt ve Van üzerinden ülkemize giriyorlar.
Sınır geçişleri, genellikle yürüyerek veya katır sırtından yapılmaktadır. Göçmenlerin ülke içinde taşınmasında genellikle minibüs, panelvan, taksi ve şehirlerarası yolcu taşıyan otobüsler kullanılmaktadır. Türkiye-İran sınırını kullanan yasa dışı göçmenler, sınır bölgesindeki belli merkezleri toplanma yeri olarak kullanmaktadırlar.
Van, 295 kilometre ile Türkiye'nin İran ile en uzun sınırına sahip kenti. Van'ın İran sınırındaki ilçeleri Saray, Özalp, Başkale ve Çaldıran üzerinden göçmenler ülkemize geliyor. Afgan göçmenlerin yasa dışı geçişlerinin büyük bir bölümü de bu kent üzerinden yapılıyor. Türkiye-İran sınırının hemen her noktasında yasa dışı geçiş yapılmakla birlikte, en çok geçiş yapılan yerlerin başında Yüksekova’nın Esendere Sınır Kapısı çevresi ile Başkale ve Çaldıran ilçelerine bağlı sınır köylerinin çevreleri gelmektedir.
İran tarafında Maku, Hoy, Salmas (Shapur) ve Urmiye, Türkiye tarafında ise Doğubeyazıt, Yüksekova ilçeleri, Van şehri bu amaçla kullanılan merkezlerdir. Sınırı geçen göçmenlerin, Avrupa’ya ulaşmada Türkiye rotasını tercih etmesinde coğrafi yakınlık, Türkiye'nin alternatifsiz kara köprüsü olması ve sınır geçişlerinin oluşu, göçmen kaçakçılarının (tacirlerin) tercihine uyma ve Türkiye üzerinden daha önce Avrupa'ya ulaşan göçmenlerin tavsiyeleri, önemli derecede etkili olmaktadır.