Covid-19 esnafları vurdu.. Birçok işletme bir yandan yeni döneme uyum sağlamak adına hijyen masrafını ikiye katlarken, müşteri kapasiteleri de yarıya düştü. Yarısı dahi dolmayan işletmeler kapanmanın eşiğinde, öte yandan bir kısım esnaf da çoktan kepenk kapattı.
Afyon da yıllardır dükkan işleten bazı esnaflar ‘devren satılık’ yazısını astı. Ayakta kalmaya çalışan esnaflarsa dertli.
Özellikle hizmet sektöründeki esnafa bir dokunduk bin ah işittik. İsimlerini yazmamak kaydı ile bu sıkıntıları sizlerle paylaşmak istiyorum.
Bir yıl önce lokanta açan bir genç işletme sahibi şunları anlatıyor.’“Genç bir girişimciyken pandemi girdikten sonra devletin bana ve diğer esnaflara fon açıklamamasından dolayı, kirayla, faturalarla ve diğer borçlarla başa çıkamadım. Benim gibi diğer esnafların da sorunu buydu. Haziran sonrası açılan işletmelerde koltuk sayısı yarıya düştü, hijyen gideri iki katı çıktı. Aldığım en ufak malzemenin bugün 5, yarın 10 lira olması beni hesap yapamaz hale getirdi. Gelecek müşteriler de yaşanan ekonomik kriz nedeniyle dışarıda yiyeceği yemekten kıstı. Açtığım işletme, gıda üzerineydi. Onda bile insanlar artık dışarıda yemeyi lüks görmeye başladı. Devlet sözde sanatçısına sahip çıkarak 30 milyon liraya seyircisiz konser yaptırdı. Fakat zorluk içindeki esnafa faizli krediyi reva gördü. Şimdi dayanacak gücüm kalmadı kapatacağım lokantayı can çekiştiğimiz günleri yaşıyorum.’
İnternet kafe işleten esnaf kapalı kaldığı süre boyunca kira ve fatura borçlarının birikmeye devam ettiğini belirterek faizli kredi değil esnafa hibe ya da 1 yıl ertelemeli faizsiz kredi verilmesi lazım. Daha temmuzun 1’inde açabildik dükkanı. Her yer açıldı biz bakanlıktan gelecek kararı bekledik. Aylarca kapalı dükkana 200-300 lira elektrik faturası ödedik. 25 bin lira kredi çektik, şimdi ödemesi geldi ama o kadar kazancımız yok, nasıl ödeyeceğiz bilmiyoruz. Yarı kapasite ile çalışıyoruz, zaten o bile dolmuyor. Günde 3 kere denetlemeye geliyorlar. Ateş ölçer, dezenfektan aldık. Girişte herkesin eline sıkıyoruz. Ben girişte kontrol ettim, herkesi masasında takip edemem. Bireye kesilmesi gereken cezayı işletmeye kesiyorlar. İş yok, bilgisayarların yarısı kapalı ama aylar önceki elektrik faturasının aynısını ödüyorum. Zam, zam, zam her şeye zam getirdiler. Kredi çektiriyorlar faiziyle! Faizsiz niye vermiyor? 1 yıl ertelemeli, faizsiz versin ya da hibe etsin zor durumdayız.”
Kahvehane işleten esnaf şunları anlattı ‘ Pandemi döneminde kredi verdiler. Ben kredi falan almadım.Kendi yağımla kavrulmaya çalıştım.Sonrası kahvehaneler açıldı.Oyun yasak olunda hergün zararına kapatıyorum.Normal günde iki eleman çalıştırıyordum.Yaklaşık 300/350 ciro ediyor ve masraflarımızı karşılıyorduk.Şimdi işler yarıya düştü.Bende tedbir aldım.Çalışan işçileri öğleye kadar birisi öğleden sonra birisi olmak üzere yarım yevmiye ye düşürdüm. Ama o da yetmedi. Şimdi tek başıma kendim çalışıyorum. Sırf kahve kapanmasın diye sabahın 7 de geliyorum akşam 6 da kapatıyorum. Allah Kerim artık’
Berberlik yapan bir esnaf şunları anlatıyor:’ Benim bu küçük dükkanın aylık kirası 3 bin lira.Salgın zamanında işyeri kapalı olmasına rağmen mal sahibi kirasını aldı.Açıldık ama müşteri hala tedirgin gelmiyor. Yüzde 30 kapasite ile çalışıyoruz. Ama kira elektrik vs giderlerimiz artarak devam ediyor. Böyle giderse batarız’
Bir başka dertli kesimde minibüs çalıştıranlar..Birisi sıkıntıları şöyle anlatıyor ‘ Mazot ve bakım onarım giderleri hergün artıyor. Bizim müşteriler iyice azaldı. Başkaca yapacak işimiz
gelirimiz ve beklentimiz olmayınca servis işine devam ediyoruz. Ama iş olmayınca gelir de yok. Kredi aldım 30 bin lira.Şimdi günü geliyor nasıl ödeyeceğim tasası şimdi düştü.Bu kredilerin faizsiz en az Haziran ayına kadar uzatılmasını umuyor ve bekliyorum.
Bu arada pandemi en fazla hizmet sektörünü vurdu. Eğlence sektörü düğün sektöründe yer alanlar otellerde çalışanlar gündelik iş yaparak evlerine ekmek götürmeye çalışanlar büyük sıkıntı içinde.
Öte yandan hükümet kısa çalışma ödeneği,işsizlik ödeneği,nakdi ücret desteği gibi desteklerde bulundu.Vergi ve SGK ödemelerini de daha önceki aylar için ötelemişti.Çok sayıda nakdi kredi de verdi.Vadesi gelen kredi ödemelerini de ertelemişti.Son dönemde ise kiralarda alınan yüzde 20 stopajı yüzde 10 a kadar düşürdü.Benzeri çok sayıda tedbirler aldı almasına ama bu destekler piyasaca yeterli bulunmadı bulunmuyor.
Özellikle köprü şehir hastaneleri ve havayollarındaki 3/5 şirkete kullanılmamasına rağmen ödemelere devam etmesi,hergün girdilere zam yapılması doviz ve altındaki artış dengeyi bozdu.
Aslında talepler çok açık ve net.Kullanılan krediler ötelensin.Vergi ve SGK ödemelerinde kolaylık sağlansın.Geçmiş dönem borçlarına vergi ve SGK affı çıkarılsın.
6 milyonu bulan esnaf ayakta kalmak adına destek bekliyor.